TR724 HABER | ENSAR NUR
Birleşmiş Milletler insan hakları şefi Michelle Bachelet’in Çin ziyareti 23 Mayıs itibariyle başladı. Daha önce Şili Devlet Başkanı olarak da görev yapan Bachelet’in insan hakları ihlalleriyle gündemde olan Sincan bölgesini de ziyaret etmesi bekleniyor. Fakat Bachelet’in ziyaretinin, Çin Komünist Partisi tarafından kendi politikalarını aklamak ve meşrulaştırmak için kullanılacağına dair endişeler giderek artıyor.
Bachelet’in pazartesi günü başlayan ve 6 gün sürmesi beklenen gezisi son 17 yıldır Çin’e BM’den üst düzey insan hakları yetkilisinin yapmış olduğu ilk ziyaret olma özelliği taşıyor. Soykırım iddiaları sebebiyle Sincan özerk bölgesi ziyareti ciddi önem taşırken Çinli yetkililerin pandemiyi bahane ederek insan hakları komiserine gerekli erişimi sağlamayacakları iddia ediliyor.
Bloomberg News kaynaklarının aktardığına göre Sincan bölgesindeki Urumçi ve Kaşgar şehirlerini de uğraması beklenen Bachelet, ziyaretine başlamadan önce Çinli yetkililere bunun bir soruşturma olmadığını, daha ziyade insan haklarını teşvik etmeyi, korumayı ve saygı duymayı amaçladığını söyledi. Fakat insan hakları şefinin ofisinden yapılan açıklama Çinli yetkililerin tedbiri elden bırakmayacağını ve pandemiyi bahane ederek ziyareti olabildiğince kısıtlı tutacaklarını gösteriyor. Bachelet’in ofisi hiçbir uluslararası gazetecinin Bachelet ile seyahat etmesine izin verilmeyeceğini, insan hakları şefinin de ziyaretinin sonunda, 28 Mayıs’ta bir basın toplantısı düzenleyeceğini duyurdu.
Ayrıca Radio Free Asia, Sincan’daki Müslüman Uygurların yetkililerce yabancılarla konuşmamaları konusunda uyarıldığını bildirdi. Pazartesi günü açıklamalarda bulunan bir Çin dışişleri bakanlığı sözcüsü de yapılan bu özel ziyaretin amacının her iki taraf arasındaki alışverişi ve iş birliğini geliştirmek ve insan haklarının uluslararası alanda desteklemek olduğunu belirtirken Sincan üzerindeki herhangi siyasi bir manipülasyona izin verilmeyeceğini söyledi.
ABD ve insan hakları aktivistleri ziyarete şüpheyle yaklaşıyor
Çin hükümetinin Sincan’da azınlıklara soykırım uyguladığını söyleyen ABD hükümeti, BM insan hakları şefinin ziyaretine şüpheyle bakıyor ve Çinli yetkililerin erişimi kısıtlayarak ziyareti manipüle edeceklerine inanıyor. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Ned Price “Çin Halk Cumhuriyeti’nin Sincan’daki insan hakları ortamının eksiksiz ve manipüle edilmemiş bir değerlendirmesini yapmak için gereken erişimi vereceğine dair hiçbir beklentimiz yok” dedi. Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International) genel sekreteri Agnes Callamard ise “Michelle Bachelet’in uzun süredir ertelenen Sincan ziyareti, bölgedeki insan hakları ihlallerini ele almak için kritik bir fırsat, ancak aynı zamanda Çin hükümetinin gerçeği örtbas etme çabalarına karşı da devam eden bir savaş olacak” dedi. Callamard, BM’nin Çin’in bu çabalarına engel olması gerektiğini söyledi ve BM’yi bu propagandanın bir parçası olmaktan kaçınmaya çağırdı.
İnsan hakları aktivistleri ise aylardır yayınlanmasını bekledikleri Sincan’da yaşanan hak ihlalleriyle ilgili raporun hala yayınlanmamış olması sebebiyle Bachelet’in ‘göreceli sessizliğini’ sorguluyorlar. Yaklaşık 3 buçuk yıl önce hazırlanmasına başlanan raporun bir türlü yayınlanmamasının üzerine 2 yüze yakın insan hakları grubu bu yıl mart ayı başında Bachelet’e açık mektup yazarak uzun gecikmeyi sormuş ve Sincan’da yaşanan sistematik toplu gözaltı, işkence, zulüm ve insanlığa karşı suç teşkil eden hak ihlallerine vurgu yapmışlardı. Mektupta “bu ağır ihlaller karşısında ofisinizin göreceli sessizliğinden endişe duyuyoruz” denilerek BM insan hakları ofisi ‘kısmen sessiz kalmak’ ile suçlanmıştı.
Ayrıca birçok aktivist insanların zorla çalıştırıldığı, zorla kısırlaştırıldığı ve en az bir milyon insanın keyfi olarak gözaltına alındığı iddialarına rağmen Bachelet’in Çin’i ziyaret etme kararının ardından Cenevre’deki BM önünde gösteriler düzenledi ve geziyi protesto etti. Guardian gazetesi, 18 ülkeden 40 politikacıdan oluşan bir grubun Bachelet’i, Sincan ziyaretine devam etmesi halinde ofisinin güvenilirliğine kalıcı olarak zarar verme riskiyle karşı karşıya olacağı konusunda uyardığını aktardı.
Dünya Uygur Kongresi (WUC) Başkanı Dolkun İsa, “BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Michelle Bachelet’in Doğu Türkistan’da Uygur halkına yönelik soykırımı soruşturmayacağını, tam tersine Çin’in istediği gibi sembolik bir ziyaret yapacağını öğrendiğimizde derin bir hayal kırıklığına uğradık” dedi. Dolkun İsa sözlerine şöyle devam etti: “Bachelet’i bu tür bir ziyaretin BM’nin güvenilirliğine son derece zarar vereceği, soykırımın aklanması ve manipüle edilmesine dair Çin hükümetinin işine yarayacağı konusunda defalarca uyardık.”
