Türkiye’nin son yıllarda yaşadıkları kitaplara, filmlere konu olduğunda çok zengin ayrıntılar ortaya çıkacak. Yasaların yargı tarafından keyfî yorumlandığı, yasama yapan siyaset erbabının Anayasa’ya uygunluğuna bakmadan yasa çıkardıkları bir ortamda, vatandaşın haklarını çok ama çok iyi bilmesi gerekiyor. Elbette bu yasalar ve haklar çok sayıda şarta (mevzuat) bağlı olduğu için de, sıradan vatandaşların bütün bu ayrıntıları bilmesinin imkânı yok. Bu yüzdendir ki, avukatlık kurumu ihdas edilmiş.

Ancak Türkiye’de şu anki mezalim döneminde avukatların bir kısmı ya hapiste ya da sürgünde.  Mevcut avukatlar ya Barolar eliyle engelleniyor ya da Hizmet Hareketi’yle ilişkili davalara bakmak istemiyor. Baro’nun atadığı genç avukatlar ise devletin ceberutluğu karşısında iki büklüm.

Darbe girişimi sonrası tamamen kontrolden çıkan Kanun Hükmünde Kararname zulmünün neticesi olarak, ‘hak arama’ meselesi de muğlaklaştı. AİHM’in son kararı sebebiyle ‘iç hukuku tüketme’ zorunluluğu doğdu. Ancak ‘iç hukuk’ tamamen Saray’a bağlı olduğu için bunun bir formalite olacağı da açık. Yine de bu adımları atmak gerekiyor.

Geçenlerde Avukat Gazi Kozanoğlu, yurtdışından noter aracılığı ile AYM’ye başvuru yapılabileceğini açıkladı. Bu önemli bir hak. ‘Allah’ın kaderinden yine Allah’ın kaderine sığınanlar’ için Türkiye’de adım atmak zor olduğu için, yurt dışından ‘hak arama’ imkânarını iyi değerlendirmek gerekiyor. Konuyu bilenlere danışarak netliğe kavuşturmak için aşağıda bunun nasıl olacağını anlatmaya çalıştım.

***

YURT DIŞINDAN AYM VE AİHM BAŞVURULARI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

VEKALET

1- Türk vatandaşları, bulundukları ülkeden bir avukata vekalet verebilirler. Bunun iki yolu var:

• Birinci yol: Yurtdışında yaşayan gerek yabancı gerekse Türk vatandaşları bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Konsolosluklarının noter hizmetleri veren birimine vekaletname vermek başvurabilirler. (Vekâletnamede ‘AYM’ye başvuru yapmak’ ibaresinin yazılmasında yarar var.)
• İkinci yol: Bulundukları ülkelerdeki yabancı noterlerde vekâletname çıkartabilirler. Kişinin bulunduğu ülke, şayet Türkiye gibi ‘Yabancı Resmi Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi’ne taraf bir ülke ise yabancı noterin imzasının doğruluğunu o ülke yetkili makamına Apostille (noterler bunu bilirler) şerhi diye bilenen bir belge ile onaylatması gerekir. Bu durumda bu vekâletnamenin tekrar bir Türk yetkili makamınca onaylanmasına gerek kalmadan Türkiye’de kullanılması mümkündür. Örneğin Almanya, Fransa, Hollanda ve Belçika gibi ülkeler bu sözleşmeye taraf olduğu için apostilli vekaletnameler Türkiye’de bir noterden verilmiş gibi işlem görür.

ANAYASA MAHKEMESİNE BAŞVURU USULÜ

2-Bu şekilde vekaleti olan bir avukat, en yakın Türk Konsolosluğuna giderek Anayasa Mahkemesi’ne müvekkili adına başvuru yapabilir. Konsolosluğa giderken yanında birisinin olmasında fayda var.

KONSOLOSLUK BAŞVURUYU KABUL ETMEZSE NE YAPILABİLİR?

3-Son dönemde bazı konsolosluk yetkilileri çeşitli bahanelerle bu tür başvuruları kabul etmeyebiliyorlar. Bu durumda avukat mutlaka ısrar etmeli ve gerekçesini sormalı. Zira Anayasa Mahkemesi Kuruluş Kanunu’nda yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla başvuru yapılabileceği açık bir şekilde yazılı olduğu için konsolosluk görevlilerinin kanunu uygulamaması görevi kötüye kullanma suçunu oluşturur. (MADDE 47-(1) Bireysel başvurular, bu Kanunda ve İçtüzükte belirtilen şartlara uygun olarak doğrudan ya da mahkemeler veya yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabilir. Başvurunun diğer yollarla kabulüne ilişkin usul ve esaslar İçtüzükle düzenlenir.)

Buna rağmen konsolosluk başvuruyu kabul etmezse, avukat suç duyurusunda bulunacağını ve takip edeceğini söylemeli. Mümkünse başvuruyu neden kabul etmediklerine dair konsolosluk yetkilisinden yazılı bir belge istemeli. Genelde böyle bir belge vermekten kaçınacaklardır.

Aynı zamanda olayı özetleyen bir tutanakla, tarih ve saati de belirterek durumu tespit etmeli. Yazılı bir belge vermedikleri hususunu da tutanağına yazmalı. Başka türlü delil elde etme imkanı varsa onlar da yararlı olur, örneğin tutulan tutanağa konsolosluğa birlikte gittiği bir kişinin tanık olarak imza atması da iyi olur.

AİHM BAŞVURUSU

Eğer AYM başvurusu engellenirse, hemen Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) başvurusu yapılmalı ve bu başvuruda yukarıdaki olaylar anlatılıp,

• Devletin fiilen AYM başvurusu yapmaya engel olduğunu, doğrudan başvuru yapmaya devlet engel olduğu için AYM’ye başvurucunun erişemediğini ve bu yolun kendisi açısından etkisiz ve tüketilmesi gerekmeyen bir yola dönüştüğünü
• Başvurucunun iç hukuk yollarını tüketmesi açısından önemli olanın kanunda öngörülen bir başvuru merciine başvurması olduğunu, ayrıca başkaca yöntemlerle başvuru yapmaya zorlanamayacağını, bu açıdan üzerine düşeni yaptığını,
• Konsolosluğun keyfi olarak AYM’ye erişme hakkını engellediği için bu durumun ayrıca mahkemeye erişim hakkını da ihlal ettiğini

başvuru formuna yazması ve avukatın konsoloslukta tuttuğu tutanağın da eklenmesi gerekir.