Yorum | Mehmet Efe Çaman
24 Haziran’a sayılı günler kala, seçimlerle alakalı tahminlerden önce, seçimlerin sonuçlarıyla ilgili senaryolara bir göz atmanın yararlı olacağı kanısındayım. Böylelikle yaklaşan seçimlerden önce hangi olasılıklar mevcut, görür ve değerlendirmelerde bu olasılıkları da hesaba katarız. Bu senaryolar basitleştirilmiş olasılıklardır ve gerçekleşme olasılıklarından bağımsız olarak listelenmiştir.
Senaryo 1: Seçimler şaibesiz, demokratik usul ve teamüllere uygun, adil bir şekilde gerçekleşir ve Erdoğan seçimi kaybeder. Sonuçları kabullenir ve iktidar değişimi gerçekleşir.
Senaryo 1-a: Rejimin sonu. Demokrasiye ve hukuk devletine dönüş.
Senaryo 1-b: Rejimin devamı.
Senaryo 2: Seçimler şaibesiz, demokratik usul ve teamüllere uygun, adil bir şekilde gerçekleşir ve Erdoğan seçimleri kaybeder. Sonuçları kabullenmez ve bir bahaneyle (mesela Seçsis’e “FETÖ” müdahalede bulundu diyerek) seçimleri iptal eder.
Senaryo 2-a: Protestolar başlar ve rejim bunları bastırarak konsolidasyonu sağlar.
Senaryo 2-b: Protestolar başlar ve rejim geri adım atar. İktidar değişir.
Senaryo 2-b-1: Anayasal sistem ve hukuk devletine geri dönülür.
Senaryo 2-b-2: Rejim aynen devam eder.
Senaryo 3: Seçimler şaibesiz, demokratik usul ve teamüllere uygun, adil bir şekilde gerçekleşir ve Erdoğan seçimleri kazanır. Her şey an itibarıyla olduğu gibi devam eder.
Senaryo 4: Seçimler YSK ve Seçsis üzerinden manipüle edilir. Erdoğan galip ilan edilir.
Senaryo 4-a: Durum kabullenilir. Rejim devam eder.
Senaryo 4-b: Protestolar başlar ve kitleselleşir. Ancak sert müdahale olur, rejim durumu kontrol altına alır ve asayişi sağlar. Rejim devam eder.
Senaryo 4-c: Protestolar rejimin geri adım atmasına neden olur. İktidar değişir.
Senaryo 4-c-1: Rejim sona erer, hukuk devletine ve anayasal düzene geri dönülür.
Senaryo 4-c-2: Rejim devam eder.
Senaryo 5: Seçimler gerçekleşmeden önce ya da seçimler esnasında darbe teşebbüsü veya terörist saldırı benzeri bir iddia temelinde seçimler ertelenir veya iptal edilir. Sıkıyönetim ilan edilir.
Senaryo 5-1: Rejim kontrolü sağlar
Senaryo 5-2: Rejime karşı kitle hareketleri başlar ve rejim geri adım atar.
5-2-1: Hukuk devletine ve anayasal düzene dönüş gerçekleşir.
5-2-2: Rejim devam eder
En zayıfsenaryo hangisi?
Bu senaryolardan en zayıf olanı, şüphesiz ki senaryo 1 ve 1-a’dır. Yani seçimlerin kusursuz düzenlilikte ve kurallara uygun gerçekleşerek bir iktidar değişiminin pürüzsüzce gerçekleşmesi olasılığı, analizlerin büyük çoğunluğunda gerçekleşme olasılığı en düşük olan senaryo olarak değerlendiriliyor. Hasbelkader seçimleri Erdoğan dışında bir aday kazanırsa – 1-b senaryosu – rejimin son bularak demokrasiye geri dönülmesi olasılığı var, ama bunun garantisi yok maalesef. Dolayısıyla rejim yine devam edebilir, ana diskur değişmez, “FETÖ” ekseninde takibat politikaları aynen devam eder.
Senaryo 2’nin öngördüğü üzere seçimler şaibesiz, demokratik usul ve teamüllere uygun, adil bir şekilde gerçekleşse ve Erdoğan seçimleri kaybetse bile, sonuçları kabullenmeyebilir ve bir bahaneyle (mesela Seçsis’e “FETÖ” müdahalede bulundu diyerek) seçimleri iptal edebilir. 2-a ve 2-b senaryolarında öngörüldüğü üzere, protestolar başlar ve de ya rejim çöker, ya da rejim protestoları bastırır ve rejim daha da sertleşerek devam eder. Rejimin çökmesi senaryosunda yine iki ihtimal bakidir. Ya bu değişim demokrasiyi doğurur, ya da rejim yine devam eder.
Senaryo 3’te öngörüldüğü üzere, bir diğer olasılık seçimlerin şaibesiz, demokratik usul ve teamüllere uygun, adil bir şekilde gerçekleşmesi ve Erdoğan seçimleri bileğinin hakkıyla kazanması. Bu senaryo inandırıcılıktan en uzak olanlarından biri tabii. Bu sonuç olursa, her şey an itibarıyla olduğu gibi devam eder. Rejim güçlenerek konsolide olur ve çok daha kontrolsüz bir biçimde iç ve dış politikada sorunlara yol açar.
Senaryo 4’e göre seçimler YSK ve Seçsis üzerinden manipüle edilir. Erdoğan galip ilan edilir. Devamında senaryo 4-a’ya göre durum kabullenilir ve rejim devam eder. Senaryo 4-b uyarınca ise protestolar başlar ve kitleselleşir. Ancak sert müdahale olur, rejim durumu kontrol altına alır ve asayişi sağlar. Sonuçta rejim devam eder. Senaryo 4-c ise protestoların başlayacağını ve rejimin bunların sonucunda geri adım atacağını öngörür. Bu durum, iktidar değişimini beraberinde getirir. Senaryo 4-c-1 uyarınca rejim sona erer, hukuk devletine ve anayasal düzene geri dönülür. Senaryo 4-c-2 uyarınca ise rejim devam eder.
Senaryo 5’e göre seçimler gerçekleşmeden önce ya da seçimler esnasında darbe teşebbüsü veya terörist saldırı benzeri bir iddia temelinde seçimler ertelenir veya iptal edilir. Sıkıyönetim ilan edilir. Alt senaryo 5-1 uyarınca rejim kontrolü sağlar, alt senaryo 5-2 uyarınca ise rejime karşı kitle hareketleri başlar ve rejim geri adım atar. Bunların çıktısı olarak, 5-2-1 senaryosu hukuk devletine ve anayasal düzene dönüş öngörür. 5-2-2 senaryosuna göre ise rejim bu şartlar altında da yine devam eder.
Bu senaryolarda gösterilmek istenilen en önemli opsiyonlardan biri, iktidar değişiminin rejim değişimi anlamına gelmeyebileceği gerçeğidir. Diğeri ise, tüm senaryolar içinde en zayıfının, seçimlerin adil gerçekleşecek olması olasılığıdır. Bir diğer önemli dinamik – senaryolarda doğrudan değinilmemiş olsa da – görünen iktidar veya muhalefet dışında başka dinamiklerin de gelişimleri etkileme olasılığının bulunduğudur. Özellikle iktidar değişimine karşın rejim değişiminin gerçekleşmeme olasılığının bulunması, buna işaret eder.
Özetin özeti, bu seçimler Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en şaibeli, demokratik kıstasların en az sağlandığı, belirsizliklerin en üst seviyede olduğu seçimler olmasıdır. İlk kez seçmen iradesinin seçimleri belirleyememesi olasılığının bu denli yüksek olduğu bir seçime gidiyor Türkiye. Pazar akşamı seçim sonuçlarını değerlendirirken bu senaryolardan hangisinin gerçekleşeceği üzerine de düşüneceğimizden eminim.
