ABD Helsinki Komisyonu tarafindan STK’ların Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) toplantılarına katılımı konusunda 19 Aralık 2017’de yayınlanan bir raporda, aralarında AKP Hükümeti’nin de bulunduğu bazı katılımcı devletlerin STK katılımını engellemeye çalıştıkları vurgulandı. Kendi hükümetlerini eleştiren, muhalefet bağlantısı bulunan ya da hükümet tarafından politik nedenlerle suça karışmakla itham edilen bazı kişileri barındıran STK’ların toplantılara katılımına itiraz edildiği ifade edildi.
Rapora da konu olan söz konusu olaylardan biri de AGİT’in 7-8 Aralık tarihlerindeki Bakanlar Konseyi toplantısı öncesinde Viyana’da yaşandı. AGİT toplantısına katılacak STK’lar listesinde Gülen Hareketi’ne yakınlığı ile bilinen Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı’nın yer aldığını gören AKP Hükümeti engelleme girişimi başlattı. Fakat Vakfın konferansa katılımı engellenemedi.
AKP Hükümeti STK katılımından rahatsız
ABD Helsinki Komisyonu’nun raporunda, Turkiye’nin de ismi AGİT toplantilarına STK katılımını engelleyen ülkeler arasında yer aldı. Türkiye’nin 2017 yılında Fethullah Gülen ile bağlantılı oldugu gerekçesiyle ‘terörist’ örgüt olduğunu ileri sürdüğü bir STK’nın AGiT toplantısına kayıt yaptırmasını protesto ettiğini, söz konusu STK’nın daha sonraki insan boyutlu toplantılara katılımını protesto etmeye devam ettiğini ve STK’ların AGİT toplantılarına katılım kurallarının yeniden müzakere edilmesi konusunda ısrar ettigi kaydedildi.
Tek taraflı ve kanıttan yoksun “terörist” tanımlamaları anlamsız
Raporda, bir devletin bir kişiyi ya da bir grubu ‘terörist’ olarak tanımlamayabilecegi, bununla birlikte, söz konusu ülkede bağımsız yargının yokluğunun bu tür tek taraflı ve kanıttan yoksun tanımlamaları diğer ülkeler için ‘anlamsız’ hale getireceği vurgulandı.
AGİT’te insani toplantılara STK’lar devletlerle eşit temelde katılabilir
Raporda, AGİT prosedürlerinde ve katılımcı ülkelerin oybirliğiyle alınmış kararlarda “insani boyutu olan toplantılara STK’ların devletlerle eşit temelde katılımlarına izin verildiği ve STK’ların endişelerini doğrudan hükümetlere yönlendirebileceği kaydedildi.
Ayrıca, bu toplantılardan sadece “açıkca şiddete başvuran ve/veya terorizme ve şiddete göz yuman kişi veya örgütlerin” dışlanabileceğinin altı çizildi.
***
Kriz nasıl yaşandı?
Rapora da giren AKP Hükümetinin söz konusu tavrı AGİT’in 7-8 Aralık tarihlerindeki Bakanlar Konseyi toplantısı öncesinde yaşandı. AGİT toplantısına katılacak STK’lar listesinde Gülen Hareketi’ne yakınlığı ile bilinen Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı’nın yer aldığını gören AKP Hükümeti engelleme girişiminde bulundu.
Avusturya makamlarına, 15 Temmuz darbe girişiminden bulunduğu iddiasıyla Fethullah Gülen’in bu vakfın onursal başkanı olduğunu, vakfın Türkiye’de 23 Temmuz 2016’da Kanun Hükmünde Kararname ile kapatıldığını iletti
Bu durumu “Bu AGİT’e ihanettir” sözleriyle protesto eden AKP, toplantı öncesinde veto kartını öne sürmesiyle tansiyon daha da tırmandı.
Krizi önleyen formül
Ankara-Viyana hattındaki yoğun diplomasi trafiği sonrasında dönem başkanı Avusturya, konuyla ilgili gayri resmi danışmalarda bulunmak üzere bir çalışma grubu oluşturdu, başkanlığını İsviçre’nin AGİT nezdindeki Büyükelçisi Claude Wild üstlendi. Avusturya’nın istişarelerde bulunmak için çalışma grubu kurmasıyla gerilimde tansiyon düşürüldü, AKP Hükümeti veto tehdidini bir daha gündeme getirmedi ve Bakanlar Konseyi’nde alınması öngörülen kararlar Viyana’daki toplantıda alındı.
STK’lar AGİT için vazgeçilmez
Dönem başkanı Avusturya’nın AGİT nezdindeki diplomatları, katılımcı ülkelerin kaygılarını ciddiye almakla birlikte, on yıllardır AGİT çalışmalarına katkı sağlayan, zenginleştiren, hükümet dışı örgütlere kapıların olabildiğince açık tutulmasının önemine işaret ediyor. Dengeli bir tutum için, mevcut kuralların uygulanması konusunda bir mutabakat sağlanması gerektiğini söyleyen diplomatik kaynaklar bu amaç doğrultusunda istişarelerde bulunan çalışma grubunda sivil toplum kuruluşlarının toplantılara katılımı konusunda ortak bir anlayışın geliştirilmesinin hedeflendiğini vurguladı.
Avusturyalı bir diplomat, “Bu istişarelerde, olabildiğince çok sivil toplum kuruluşunun AGİT etkinliklerine katılımının devam etmesini sağlayacak bir mutabakata ulaşılmalı” dedi.
