HABER-YORUM | HASAN CÜCÜK
Şike skandalıyla sarsılan Türk futbolu 2011-12 sezonunda sıradışı bir uygulamaya gitmişti. Fenerbahçe, Beşiktaş, Trabzonspor, Sivasspor ve Eskişehirspor gibi takımların ve yöneticilerinin adının geçtiği 3 Temmuz Şike Operasyonu futbolumuzda deprem etkisi yapmıştı. Şikenin yansıması sadece kulüplere olmamıştı. Yayıncı kuruluşta süreçten etkilenmiş, hatırı sayılır abone kaybı yaşamıştı. Yayıncı kuruluşun ‘zararını telafi’ adına Türkiye’de ilk kez ‘Play –Off Şampiyonluk Grubu’ oluşturulmuştu. Normal sezonu 9 puan farkla kapatan Galatasaray, Play Off Şampiyonluk Grubu maçları sonunda kıl payı sezonun şampiyonu olmuştu. Türkiye ilhamını Belçika’dan almıştı. Sadece bir sezonluk bu sistemin amacı yayıncı kuruluşun zararını telafi etmekti. Türkiye’ye ilham kaynağı olan Belçika ve bazı ülkelerde play-off sistemi tüm eleştilere rağmen hala uygulanıyor.
Türk futbolunun en kaotik döneminden çıkış imkanlarından biri olarak görülen play-off sistemi, ilhamını Belçika’dan almıştı. Bugün, lig kalitesi açısından Avrupa’nın 3. sınıf kategorisinde değerlendirilen Belçika futbolu, 1970’li ve 80’li yıllarda adından övgüyle söz ettiriyordu. Anderlecht ve KV Mechelen takımlarıyla Avrupa Kupaları’nı kaldıran Belçika futbolu, 1990’lı yılların ortasından sonra güç kaybına uğradı. Son dönemde lig kalitesinde bir değişim yaşanmadı ama uygulanan sistemle dünya çapında yıldız oyuncular yetişti. Eden Hazard, Kevin De Bruyne, Lukaku, Kompany, Dries Mertens, Thibaut Courtois, Mousa Dembele, Jan Vertonghen gibi dünya yıldızı oyunculara sahip bir Belçika var. Lig kalitesi ise hala 3. sınıf olmaya devam ediyor.
2009-10 sezonunda Belçika Futbol Federasyonu radikal bir değişiklik yaparak play-off sistemini getirdi. Lig 18 takımdan on altı takıma düşürülürken; otuz maçın sonunda ilk altıda ligi tamamlayan takımların şampiyonluk için mücadele etme şansı doğdu. Ligi ilk altıda bitiren takımların otuz maç sonunda toplandığı puanlar yarıya bölünüyor. Altı takım lig usulü on maç yaparken, en çok puanı toplayan takım sezonun şampiyonu oluyor. Şampiyon ve play-off’u ikinci sırada bitiren takım Şampiyonlar Ligi; üçüncü bitiren takım ise UEFA Avrupa Ligi’nde Belçika’yı temsil ediyor. Ligi yedinci ve ondördüncü sıra arasında tamamlayan sekiz takım ise dörderli iki ayrı grupta mücadele ediyor. Maçlar ligi usulüne göre (ikişer maç) oynanıyor. Grupları lider olarak bitirenler, Avrupa Ligi için play-off oynamaya hak kazanırken, bu gruplarda takımlar maçlara sıfır puanla başlıyor. Belçika Futbol Federasyonu’nun şampiyonu play-off’la belirlemesine kulüpler tepki göstermeye devam ediyor. Ancak federasyon şimdilik bu konuda geri adım atmaya yanaşmıyor.
Play-off sisteminin uygulandığı bir diğer ülke ise İskoçya. Adeta Celtic ve Glasgow Rangers’tan ibaret olan İskoçya liginde 12 takım bulunuyor. Takımlar sezon içinde üçer kez karşılaşıyor. 33 haftanın sonunda ligi ilk altıda bitiren takımlar şampiyonluk yarışına kaldıkları yerden devam ederken, son altı takım ligde tutunmak için play-off maçları oynuyor. Şampiyonun adresi de uzun yıllar değişmiyor; ya Celtic ya da Glasgow Rangers oluyordu. Rangers’in 2011’de iflas edip lig düşmesinden sonra şampiyonun tek adresi Celtic oldu. Ülkede güçlü sadece iki takım olduğu için uzun yıllardır Celtic ve G. Rangers’ın İngiltere Premier Lig’de mücadele etmesi gerektiği konuşuldu. Ancak bu sadece konuşmalarda kaldı.
On dört takımlı İsrail Ligi’nde de şampiyon play-off sonucunda belli oluyor. 28 maçın sonunda ilk 6’de ligi bitiren takımlar eleme usulü play-off maçları oynuyor. Play-off maçlarında rakiplerini geçen takım şampiyon olurken, play-off’un ikincisi ve üçüncüsü, Avrupa kupalarında ülkesini temsil hakkı kazanıyor.
Play-off sisteminin uygulandığı ülkeler arasında Andorra ve San Marino gibi haritada yerini bulmakta zorlanacağımız Avrupa ülkeleri de var. Andorra Ligi sekiz takımdan oluşuyor. On dört maçın sonunda ligi ilk dörtte bitiren takımlar şampiyonluk, son dörtte bitiren takımlar ise kümede kalmak için play-off maçları oynuyor. San Marino Ligi ise ‘Girone A’ ve ‘Girone B’ diye ikiye ayrılmış bulunuyor. Gruplar sekizer takımdan oluşuyor. Gruplarda ilk 3’e giren takımlar şampiyon olmak için play-off sisteminde karşı karşıya geliyor.
Yunanistan ise farklı bir play-off sistemi uyguluyor. Şampiyonu ve küme düşecek takımları belirlemek amaç olmasa da, play-off sistemi etkin. Yunanistan Ligi’ni sezon sonunda ilk sırada bitiren takım şampiyon ilan edilirken; Şampiyonlar Ligi’ne katılmaya hak kazanıyor. Lig şampiyonunun ardından gelen dört takım ise aralarında play-off maçları oynuyor. Bu süreci ilk sırada tamamlayan takım Şampiyonlar Ligi Ön Eleme Turu’nun biletini alıyor. Yunanistan’ın benzeri uygulamayı 2005-06 sezonunda Hollanda da uygulamasına başlandı. Ancak bu uygulamanın ömrü sadece 3 yıl sürdü. 2008-09 sezonundan itibarense sadece, UEFA Avrupa Ligi’ne katılacak son takımı belirlemek için ligi 5-8 arasında bitiren takımlar play-off’ta karşılaşır oldu.
