Düşük gelirli tiryaki, tütüne sardı!

HABER-YORUM | İLKER DOĞAN

Tabakasını paltosunun cebinden yavaşça çıkarıp sigarasını sarmaya başladı. Neden sarma sigara içtiğini sordum. “Daha ucuza geliyor.” dedikten sonra devam etti konuşmasına: “2 bin 100 lira maaş alıyorum. Evim kira. Eskiden günde bir paket içiyordum. Aylık 300 lira tutuyordu. Şimdi 60-70 liralık tütün alıyorum, iki ay yetiyor. Hem bu daha az zehirliyor!”

Türkiye’de sigara üzerindeki  yüzde 85’lere dayanan vergi yükü, geçtiğimiz yıllarda kaçak sigara satışlarını patlattı. Kolluk güçlerinin sıkı denetimiyle kaçak sigaranın önüne büyük oranda geçildi. Ancak şimdi de kayıt dışı sarma sigara kullanımı deyim yerindeyse patladı. Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (TAPDK) izni olmadan açıkta kıyılmış tütün ve makaron (içerisine tütün doldurulan filtreli boş sigara) satmak yasak. Açık açık tütün bugün 15 binden fazla noktada satılıyor. Sarma sigara tüketimi kayıt dışı olduğu için oranın nerelere tırmandığını söylemek zor. Ancak 2015 yılında 8.7 milyar olan makaron satışının, 2016 yılında yaklaşık 19 milyara çıktığını biliyoruz. Bu rakam sigara pazarının yaklaşık beşte birine denk geliyor. Sigara kağıdına tütün sarıp içenler bu oranın dışında. Tahminlere göre devletin vergi kaybı yıllık 5 milyar liradan fazla.

ENFLASYON FIRLADI, MAAŞLAR ERİDİ

Peki sarma tütün tüketimi neden bu kadar arttı? Tamamen ekonomik sebepler… Enflasyon rakamlarının yüzde 21’lerde açıklandığına bakmayın. Pazar ve marketteki enflasyon yüzde 50’leri çoktan geçti. Elektriğe yıl başından bu yana yüzde 45, doğal gaza ise yüzde 30 zam geldi. Ancak asgari ücretlinin geliri enflasyonla birlikte eridikçe eridi. İşte o maaşı eriyenleden biri de Diyarakırlı Kemal A. 37 yaşında, evli ve iki çoçuk babası. İstanbul’da bir konfeksiyon atolyesinde ön muhasebeci olarak çalışıyor. Evinin aylık kirası 970 lira. Aylık en az 200 lira dolmuş/otobüs parası veriyor. 2 bin 100 lira maaş alıyor. Kira ve ulaşım masraflarını çıktıktan sonra geriye kalan yaklaşık 900 lirayla pazar, market, giyim, iletişim, elektrik, su, doğal gaz, eğitim ve sağlık masraflarını karşılamak zorunda Kemal A.!

AYLIK 250 LİRA CEBİMDE KALIYOR!

Özellikle son dönemdeki zamlar Kemal beyi radikal kararlar almaya zorluyor. Bu kararlardan biri de paket sigara kullanımını bırakmak olmuş. 6 ay öncesine kadar sürekli paket sigara alıp içtiğini anlatıyor. “Her gün 10 lira veriyordum.” diyor hayıflanarak: “Aylık 300 lira harcıyordum. Artık paket almıyorum. 60-70 liraya 1 kilo tütün alıp sarıyorum. Yaklaşık 50 paket sigara çıkıyor. Bana 2 ay yetiyor. Hem daha ucuz, hem de daha az zararlı! Aylık 250 liradan fazla para cebimde kalıyor!”

BİR PAKET SİGARADAN 9 LİRA VERGİ ALINIYOR

Kemal A. bu konuda yalnız değil. Özellikle son 3 yılda satışı yasak olan kıyılmış/açık tütün kullanımı büyük oranda arttı. Bunu en temel sebebi ise sigara fiyatlarının artması. 2005’te paketi 3,5 lira olan bir sigara, 2010’da 5,75’e, 2015’de 10 liraya yükseldi. Bugün ise aynı sigaranın paketi 13 liradan satılıyor. Sigaralardaki verginin KDV ile birlikte yüzde 80’lere kadar çıkması da fiyatların katlanmasına neden oldu. Bir paket sigaradan devletin aldığı en düşük vergi ise 6 lira! Bu rakam sigaranın fiyatına göre 9 liraya kadar çıkıyor.

14,5 milyon kişi, yılda 105 milyar sigara içiyor

Türkiye’de sigara kullanım oranı, son 5 yılda artarak yüzde 26’ya ulaştı. Tütün Atlası verilerine göre 15 yaş üstü yaklaşık 14.5 milyon kişi sigara kullanıyor. 2011 yılının sonunda 91.2 milyar adede kadar gerileyen yıllık sigara tüketim miktarı yeniden 105.7 milyara ulaştı. Bir kişi sigaraya yılda ortalama 880 lira harcıyor. Erkeklerde ölümlerin yüzde 26’sı, kadınlarda ise yüzde 7.5’i sigara kullanımından kaynaklı hastalıklar nedeniyle gerçekleşiyor. Bir kişinin yılda ortalama 1.771 adet sigara içtiği Türkiye, Avrupa’da en çok sigara tüketen 13. ülke konumunda.

Türkiye'de bu haberi engelsiz paylaşmak için aşağıdaki linki kopyalayınız👇

YORUM YAZIN

Lütfen yorumunuzu yazın
Lütfen isminizi girin