HABER İNCELEME | İLKER DOĞAN
Zaten zor günler geçiren çiftçiler, geçtiğimiz hafta sonu yeme yapılan yüzde 10’luk zamla yıkıldı. Çiğ süt/yem paritesi oranı zamdan önce resmi rakamlara göre 1.06’ya kadar düşmüştü. Çok değil, 4 yıl önce bir kilo çiğ sütle 1,5 kilo yem alabilen üretici, bugün bunu yapamaz hale geldi. Ulusal Süt Konseyi, 1,70 TL olan çiğ sütün litre fiyatını 1 Mayıs’tan itibaren 2 lira olarak belirledi. Ancak son zamlardan sonra 2 lira da üreticiyi kurtarmayacak. Zira yine resmi rakamlara göre bir ineğin günlük yem maliyeti sadece 4 yılda 14 liradan 25 liraya kadar çıktı!
Patates, soğan derken süt üretiminde de ciddi bir kriz kapıda bekliyor. Zira girdi maliyetlerindeki artış süt üreticilerini içinden çıkılmaz bir krizin tam ortasında bıraktı. Bugün marketlerde litresi 3,5 lira ile 5 lira arasında değişen hazır sütlerin fiyatları önümüzdeki birkaç hafta içinde yüzde 15’lere varan oranlarda zamlanabilir. Çünkü yem fiyatlarına geçtiğimiz cuma günü yüzde 10 daha zam geldi. Zaten zor durumda olan ve zarar ettiği için süt ineklerini kesime gönderen besiciler, yeme gelen yeni zam haberiyle yıkıldı.
KONSEYDEN SÜTE 30 KURUŞ ZAM TAVSİYESİ!
Türkiye’de süt fiyatlarını Ulusal Süt Konseyi (USK) belirliyor. Ancak USK’nın belirlediği fiyatın piyasada çok da bir önemi yok! Asıl belirleyici olanlar büyük kooperatifler. USK’nın ‘tavsiyesi’ olan rakamın altında ürününü satmak zorunda olan binlerce besici var. Konsey, soğutulmuş çiğ süt tavsiye fiyatını 1 Mayıs 2019’dan itibaren 1,70 TL’den 2 liraya çıkardı. 30 kuruşluk bir zam tavsiyesi kararı aldı. Ancak bu zam oranı üreticilerin derdine derman olmaktan çok uzak.
2015’DE 700 LİRA OLAN YEM BUGÜN 1700 TL
Üretimin devam etmesi için çiftçinin de kazanması lazım. Ancak çiftçi çiğ sütü 2 liradan satabilse bile kar etmesi mümkün değil. Şöyle ki; 2015’de süt yeminin tonu ortalama 700 liraydı. Kilosu yaklaşık 60 kuruş. Aynı dönemde çiğ sütün üretici satış fiyatı ise 1,15 liraydı. Yani üretici 1 kilo süte karşılık yaklaşık 1 kilo 600 gram yem alıyordu. SETBİR’in verilerine göre bu oran sonraki yıl 1,5 seviyelerine geriledi. Süt/yem paritesinin 2019 yılı ortalaması ise Et ve Süt Kurumu’nun verilerine göre 1’e 1,06. Son gelen yüzde 10’luk zamla bu oranın 1’e 1’in bile altına düştüğü tahmin ediliyor.
1 İNEĞİN YEM MALİYETİ NE KADAR ARTTI?
Ulusal Süt Konseyi’nin ineklerin günlük yem maliyetlerine ilişkin verileri var. Buna göre 2015 yılı ocak ayında çiftçinin 1 inek için günlük yem maliyeti 14,5 TL. Bu rakam yıllar içerisinde yükselerek 2019 Nisan ayında 23 lirayı buluyor. Son zamlardan sonra bu rakamın 25 liraya dayandığı belirtiliyor. Ancak çiftçiler, konseyin rakamının gerçeği yansıtmadığını, bir ineğin yem maliyetinin güncel rakamlarla 28 lirayı bulduğunu söylüyor.
YEM FİYATI YÜZDE 110 ARTTI
Sadece 4 yıl önce tonu 700 lira olan süt yemi fiyatları ise son zamlardan sonra 1.600 liraya kadar fırladı. Artış oranı yüzde 100’ün bile üzerinde. Ancak süt fiyatı 4 yılda 1,15 kuruştan, yüzde 48’lik bir artışla 1,70 kuruşa çıktı. 1 Mayıs’tan itibaren ise 2 liradan satılması yönünde tavsiye kararı var. Ancak bu rakam da çiftçiyi kurtarmayacak! Zira resmi rakamlar bile dikkate alınsa bir süt ineğinin sadece yem maliyeti günlük 25 lira. Verdiği ortalama süt 15 kilo. Üretici çiğ sütü 2 liradan bile satsa alacağı para 30 lira. Elektrik, su, veteriner ve işçilik gibi işletme giderlerini de koyduğunuzda bir ineğin günlük maliyeti 35 lirayı buluyor. Yani çiftçi 35 liraya mal ettiği sütü, 30 liradan vermek zorunda!
İNEKLER KESİME GİDİYOR, SÜT ÜRETİMİ AZALDI
Zarar üretici çareyi süt ineklerini kesime göndermekte buldu. Ve bu durum süt üretim rakamlarına da yansıdı. TÜİK’in verilerine göre, Türkiye genelinde toplanan inek sütü miktarı, şubatta geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 7.8 azalarak 751 bin tona geriledi. Ticari süt işletmeleri tarafından paketlenen içme sütü üretimi yüzde 16.5 azalarak 128 bin 986 tona indi. Yem fiyatları böyle artmaya ve iktidar çiftçinin sorunlarını görmezden gelmeye devam ederse, yakında marketlerde içecek süt bulamayacağız!
